ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

 ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

           Σχήματα λόγου ονομάζουμε διάφορους εκφραστικούς τρόπους και μέσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας  για να κάνει πιο ζωντανό και παραστατικό το λόγο του, για να κερδίσει περισσότερο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ορισμένα εμφανίζονται στα κείμενα με μεγαλύτερη συχνότητα.

Τα συνηθέστερα σχήματα λόγου

Κύκλος / Κυκλικό σχήμα

Κατά το σχήμα του κύκλου μια φράση αρχίζει και τελειώνει με την ίδια λέξη, είναι δυνατό όμως και ένα ολόκληρο αφήγημα να αρχίζει και να τελειώνει με την ίδια φράση. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για κυκλική δομή του αφηγήματος.  ( Μοναχή το δρόμο επήρες, εξανάλθες μοναχή.)

Αποσιώπηση

Κατά την αποσιώπηση παραλείπουμε μια λέξη ή συνήθως μια ολόκληρη φράση από φόβο, οργή, αγανάκτηση, ντροπή κτλ. Η αποσιώπηση συχνά φανερώνει ζωηρή συγκίνηση και αποβλέπει στον προβληματισμό του αναγνώστη ή στη δημιουργία εντυπώσεων. ( Αυτό που είπες ήταν ... )

Επανάληψη

Σε ένα κείμενο μπορούμε να εντοπίσουμε λέξεις ή φράσεις που επανέρχονται αυτούσιες ή ελαφρά παραλλαγμένες, για να δώσουν έμφαση σε μια έννοια ή κατάσταση. ( Εκεί καίγονται κόκαλα, κόκαλα ανδρειωμένων )

Μεταφορά

Στη λογοτεχνία, μια λέξη μπορεί να χρησιμοποιείται κυριολεκτικά ή μεταφορικά, δηλαδή η σημασία της διευρύνεται και μεταφέρεται σε μια άλλη έννοια. Η μεταφορά μοιάζει με την παρομοίωση, απουσιάζει όμως το «σαν» ή το «όπως». Η μεταφορική χρήση των λέξεων προσδίδει πλούτο, βάθος και δύναμη στο λόγο, ζωντάνια και εκφραστικότητα. ( τα γελαστά λιβάδια )

Παρομοίωση

Είναι ο παραλληλισμός ή η σύγκριση δύο προσώπων, πραγμάτων ή αφηρημένων εννοιών, που γίνεται για να φωτιστεί η σημασία του πρώτου συγκρινόμενου στοιχείου μέσω της αντιπαραβολής του με κάτι πιο συγκεκριμένο και σαφές. Συχνά ο σκοπός της παρομοίωσης είναι συνθετότερος: χρησιμοποιείται για να προβληθούν οι βαθύτερες σχέσεις μεταξύ των πραγμάτων ή για να αποκαλυφθεί μια νέα διάσταση ανάμεσα σε δύο συγκρινόμενες καταστάσεις.  ( Μια θάλασσα μέσα μου σα λίμνη γλυκόστρωτη / και σαν ωκεανός ανοιχτή και μεγάλη )

Προσωποποίηση

Η προσωποποίηση χαρίζει ζωντάνια και κίνηση σε άψυχα αντικείμενα ή αφηρημένες έννοιες και κάνει το λόγο ζωντανό, παραστατικό και πρωτότυπο. ( Ο Όλυμπος και ο Κίσαβος, τα δυο βουνά μαλώνουν )

Υπερβολή

Με την υπερβολή μεγεθύνεται μια κατάσταση ή μεγαλοποιείται ένα συναίσθημα. Στόχος της υπερβολής είναι να προβληθεί εντονότερα μια κατάσταση, να αποκτήσει έμφαση και ζωντάνια το κείμενο και να δημιουργηθούν ισχυρές εντυπώσεις. ( Στο έμπα χίλιους έκοψε, στο έβγα δυο χιλιάδες )

Αντίθεση

Με την αντίθεση συσχετίζονται ή συνδυάζονται δύο έννοιες, πράγματα ή καταστάσεις ανόμοιες, με στόχο την έκφραση ζωηρών συναισθημάτων. Η αντίθεση είναι ένα αριστοτεχνικό μέσο για την αντιπαραβολή δύο λέξεων ή φαινομένων, τα οποία μέσα από την αντιδιαστολή τους φωτίζουν τις αντίπαλες δυνάμεις που συχνά συνυφαίνονται και εναρμονίζονται στην ανθρώπινη ζωή. Επίσης, με την αντίθεση ο συγγραφέας κάνει αισθητές τις ακραίες και δραματικές καταστάσεις που διέπουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Η αντίθεση μπορεί να εκφράζεται είτε με δύο λέξεις ή δύο φράσεις είτε και με δύο μεγάλα τμήματα του λόγου (προτάσεις, περιόδους παραγράφους). ( Στο έμπα μπήκε σαν αϊτός, στο ξέβγα σαν πετρίτης )

Ειρωνεία

Η ειρωνεία ως σχήμα λόγου είναι η συνειδητή χρήση μιας διφορούμενης γλώσσας από τον ομιλητή, όταν δηλαδή ο αφηγητής εννοεί κάτι διαφορετικό από αυτό που εκφράζουν οι λέξεις.  ( Τι ωραία συμπεριφορά! αντί: άσχημη συμπεριφορά )
 Η έννοια της ειρωνείας χρησιμοποιείται συχνά με κάποια σημασιολογική κλιμάκωση: χαριεντισμός, αστεϊσμός, ειρωνεία, σαρκασμός, χλευασμός. Με τον όρο «ειρωνεία» μπορεί να εννοείται και η τραγική ειρωνεία, όταν ο ήρωας αγνοεί μια πραγματικότητα ή μια αλήθεια που γνωρίζουν οι αναγνώστες.

Στην πεζογραφία συναντάμε και την «ειρωνεία της τύχης», όταν η αιφνίδια μεταβολή μιας κατάστασης ανατρέπει την πορεία ενός ανθρώπου. Η ειρωνεία προσδίδει συχνά μια κωμική νότα στο λόγο, συνήθως όμως αποκαλύπτει την απογοήτευση και την αγανάκτηση ενός ανθρώπου για μια συγκεκριμένη πραγματικότητα.

.

.

Μία ευχάριστη εξάσκηση στα σχήματα λόγου (παρομοίωση - μεταφορά - κυριολεξία) μπορείτε να κάνετε πηγαίνοντας στην παρακάτω διεύθυνση:

 .

http://users.sch.gr/salnk/online/glossa/glsxhmata.htm

                           (Πηγή:  http://kallipolites.blogspot.gr/2013/10/blog-post_15.html)

ΕΝΟΤΗΤΑ 2η - Η μόρφωση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα

Η προφορά της αρχαίας ελληνικής...

ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000 - 1100 π.Χ.)

2. Ο ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

 

Ένας κατατοπιστικός χάρτης...

 

και μια ενδιαφέρουσα ξενάγηση από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ... (πατήστε εδώ)

 

 

  

Ανακεφαλαίωση του Κυκλαδικού Πολιτισμού...

2. Κυκλαδικός πολιτισμός from Kvarnalis75